مادیان‌ها ممکن است به دلیل رفتارهای ناشی از فحلی بدنام شوند، اما هورمون‌ها و تومورها نیز می‌توانند در این رفتارها نقش داشته باشند.
رفتار طبیعی مادیان در فحلی
یک مادیان سالم باید مانند هر اسب دیگری رفتار کند. **پائولا هیتزلر**، مدیر مزرعه آموزشی و تحقیقاتی اسب در دانشگاه ایالتی میشیگان، با بیش از ۳۵ سال تجربه در پرورش اسب‌های عرب، معتقد است که در یک مادیان طبیعی، نباید بتوان تشخیص داد که او مادیان است یا اسب اخته شده.
**علائم طبیعی فحلی در مادیان‌ها شامل:**
- پذیرش نریان (مثلاً ایستادن در حضور نریان)
- ادرار مکرر
- بالا نگه داشتن دم
- "پلک زدن" فرج (حرکت لب‌های فرج)
با این حال، رفتارهای تند و تحریک‌پذیر در فحلی در مادیان‌های سالم چندان رایج نیست. اگر مادیانی در فحلی رفتارهای غیرعادی مانند ناراحتی در هنگام سواری یا حساسیت به لمس پهلوها نشان دهد، ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل سلامتی باشد.
چه زمانی رفتار مادیان غیرطبیعی است؟
۱. **تومورهای تخمدان**
تومورهای تخمدان (مانند **تومور سلول‌های گرانولوزا** یا **GCT**) می‌توانند باعث ترشح بیش از حد هورمون‌هایی مانند تستوسترون شوند و رفتارهای تهاجمی یا نریان‌گونه ایجاد کنند.
**علائم:**
- رفتارهای تهاجمی (گاز گرفتن، لگد زدن به اسب‌ها یا انسان‌ها)
- مقاومت در سواری، به ویژه در استفاده از دست‌وپا
- بزرگ شدن غیرعادی تخمدان‌ها (گاهی به اندازه توپ فوتبال)
تشخیص این تومورها معمولاً با **سونوگرافی** یا **آزمایش هورمونی** (مانند هورمون ضد مولرین) انجام می‌شود. درمان معمولاً **جراحی و برداشتن تخمدان** است که در بسیاری از موارد منجر به بهبود سریع رفتار می‌شود.
۲. **تخمک‌گذاری ناموفق**
اگر مادیان بیش از حد معمول در فحلی بماند، ممکن است دچار **تخمک‌گذاری ناموفق** باشد. در این حالت، فولیکول تخمدان رشد می‌کند اما تخمک آزاد نمی‌شود.
**درمان:** تزریق **hCG** (هورمون محرک تخمک‌گذاری) می‌تواند مشکل را حل کند.
۳. **عفونت‌های ادراری**
عفونت مثانه یا مجاری ادراری می‌تواند علائمی شبیه فحلی (مانند ادرار مکرر و تحریک پرینه) ایجاد کند. این موارد معمولاً با **آنتی‌بیوتیک** درمان می‌شوند.
آیا باید تخمدان مادیان را خارج کرد؟
برخی صاحبان به دلیل مشکلات رفتاری، حتی در صورت عدم تشخیص تومور، تصمیم به **اواریکتومی** (برداشتن تخمدان) می‌گیرند. مطالعات نشان داده‌اند که پس از این جراحی، رفتار بسیاری از مادیان‌ها بهبود می‌یابد. حتی مادیان‌هایی که یک تخمدان دارند نیز می‌توانند بارور باقی بمانند.
نکات کلیدی برای صاحبان مادیان‌ها
- رفتار مادیان خود را زیر نظر بگیرید.** اگر رفتارهای غیرعادی (مانند پرخاشگری یا مقاومت در سواری) مشاهده کردید، با دامپزشک مشورت کنید.
- به حالت‌های چهره و بدن اسب توجه کنید.** حرکات گوش‌ها، ارتفاع گردن و حالت دم می‌توانند نشان‌دهنده درد یا ناراحتی باشند.
- در صورت لزوم از داروهای تنظیم‌کننده فحلی (مانند Regu-Mate) استفاده کنید.** این داروها می‌توانند در فصل مسابقات مفید باشند.
- عفونت‌های ادراری و دردهای عضلانی را بررسی کنید.** گاهی مشکلاتی غیر از مسائل هورمونی باعث رفتارهای نامطلوب می‌شوند.
نتیجه‌گیری
اگر مادیان شما رفتارهای غیرعادی نشان می‌دهد، به جای اینکه آن را به "طبع مادیان" نسبت دهید، به دنبال دلایل پزشکی مانند **تومور تخمدان، عفونت ادراری یا عدم تعادل هورمونی** باشید. با تشخیص و درمان به موقع، بسیاری از این مشکلات قابل حل هستند و مادیان شما می‌تواند به رفتار طبیعی خود بازگردد.
منابع
1. *Straticò et al. (2023). Behavioral Disorders in Mares with Ovarian Disorders.*
2. *Huggins et al. (2023). Abnormal mare behaviour is rarely associated with changes in hormonal markers of granulosa cell tumours.*
